Мрежата од 36 поврзани радио антени кои формираат еден супер телескоп направи големо откритие во нашето космичко соседство.
Астрономите од Универзитетот во Западен Сиднеј открија една од најголемите црни дупки во познатиот универзум. Протегајќи се на повеќе од милион светлосни години од едниот крај до другиот, млазот се оддалечува од масивната црна дупка со огромна енергија и речиси со брзина на светлината.
Оддалечена само 93 милиони светлосни години, галаксијата NGC2663 е во нашето соседство, се разбира космички. Ако нашата галаксија беше куќа, NGC2663 би бил приближно во предградијата на градот во кој живееме, со други зборови.
Гледајќи ја нејзината ѕвездена светлина со обичен телескоп, го гледаме познатиот овалen облик на „типична“ елиптична галаксија, со околу десет пати повеќе ѕвезди од нашиот Млечен Пат. Тоа е обичен поглед на вселената, сè додека научниците не направија набљудување на NGC2663 со CSIRO’s ASKAP (Australian Square Kilometre Array Pathfinder) во Западна Австралија, мрежа од 36 поврзани радио антени кои формираат супер телескоп.
Радио брановите ASKAP открија млаз материја исфрлен од галаксијата од централната црна дупка. Овој моќен прилив на материјал е околу 50 пати поголем од самата галаксија, која доколку е видлива со голо око на ноќното небо, би била поголема од Месечината.
Иако астрономите пронајдоа такви млазови и порано, огромната големина на овој новооткриен (повеќе од милион светлосни години во дијаметар) и релативната близина на NGC2663 ги прават овие млазови едни од најголемите познати на небото.
Шок дијаманти
Но, што всушност видоа астрономите кога ASKAP одблиску го го погледна тој екстрагалактички млаз?
Нашето истражување за еволуциската карта на вселената (EMU) покажува докази дека материјата помеѓу галаксиите се турка назад на страните на млазот. Овој процес е аналоген на ефектот забележан кај млазните мотори. Како што издувниот гас експлодира низ атмосферата, тој се турка на страна од околниот притисок. Ова предизвикува млазот да се шири и собира, пулсирајќи додека патува“, објаснуваат за The Conversation авторите на студијата прифатена за објавување во списанието Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.
Овие пулсирања или редовни светли точки во млазот се познати како „шок дијаманти“ поради нивната форма. Како што се компресира млазниот поток, тој сјае посилно, пишуваат авторите на студијата, предводена од Велибор Веловиќ од Универзитетот во Западен Сиднеј.
Огромни размери
Таквите шок дијаманти се забележани и во помали космички млазници со големина на галаксија.
Ги видовме млазниците како удираат во густи облаци од гас, осветлувајќи ги додека се пробиваат. Но, стеснувањето на млазниците од страна е посуптилен ефект, што го отежнува набљудувањето. Сепак, не сме го виделе овој ефект во толку масивни размери до NGC2663, велат авторите на студијата.
Овие млазови влијаат на тоа како гасот се формира во галаксии и како еволуира универзумот.
Возбудливо е да се види ваква директна илустрација на оваа интеракција, истакнуваат на крајот авторите на студијата.