Во нова статија објавена во списанието Nature Scientific Reports, група истражувачи од Универзитетот во Ново Мексико објавија поразителни резултати: биткоинот, најпопуларната и највредна криптовалута, се рангира меѓу најштетните индустрии во однос на влијанието на климатските промени – некаде помеѓу производство на говедско месо од една страна и бензинот од друга страна.
Како криптовалутата – целосно виртуелно добро – е толку штетна за атмосферата на Земјата?
Наместо државата и банките, криптовалутите се управуваат со консензус на корисниците. За да се обезбеди валидност на трансакциите, се спроведува посебна постапка позната како „доказ за работа“.
За да помине една трансакција, таа се групира со други трансакции во т.н блок, кој првично е заклучен зад специјално генериран математички проблем кој е и тежок, и произволен.
Корисниците (односно, компјутерите наречени рудари) потоа се натпреваруваат да го решат овој проблем; откако ќе се добие решение, блокот се проверува, трансакциите што го сочинуваат се извршуваат, а корисникот-победник на овој натпревар добива награда – одредена количина биткоини.
Тоа е и единствениот начин да се додадат нови биткоин монети на пазарот – вака се „печати“ оваа валута.
Основната идеја зад овој „доказ“ за работа е дека цената на работата на компјутерот е таква што ги обесхрабрува лошите актери, но профитот е таков што ги привлекува таканаречените добри, објаснува Klima101.
Стапки на потрошувачка на биткоин
Меѓутоа, проблемот е што овие математички проблеми се сè покомплексни: тоа е неопходно за да се обезбеди стабилно печатење на валута во систем во кој има сè повеќе корисници. Како што минуваа годините, нивното решавање бараше сè поголема компјутерска моќ.
Денес оваа работа не ја вршат домашни компјутери, туку специјализирани машини, често мрежни во т.н. фарми (или претходно познати како рудници). Според порталот Digiconomist, за една трансакција со биткоин во октомври 2022 година потребни се повеќе од 1.300 киловат-часови компјутерска работа – приближно три месеци потрошувачка од просечно македонско домаќинство. Така, на годишно ниво, биткоин троши околу 130 терават-часови електрична енергија, што е еквивалентно на целата земја Норвешка.
Оваа огромна потрошувачка на енергија е речиси исклучиво таму за решавање на произволни математички решенија: од вкупната потрошувачка на електрична енергија на енергијата на биткоин, повеќе од 99,9 проценти оди на доказ за работа.
Не е лесно да се процени изворот на оваа електрична енергија. Со оглед на тоа што компјутерите за рударство се расфрлани низ целиот свет, не е можно да се контролира дали електричната енергија доаѓа од обновливи извори или не. Долго време имаше проценки според кои и до 70 отсто од електричната енергија што ја троши биткоин доаѓа од кинеската провинција Сечуан, каде се наоѓаа огромни фарми кои ја користеа релативно евтината струја од која доаѓа во Сечуан – хидроцентралите.
Меѓутоа, во текот на 2021 година, Кина прво ги забрани трансакциите со криптовалути, а потоа и рударството. Судбината на кинеските фарми е релативно непозната, иако проценките велат дека некои продолжиле да работат – илегално. Но, и покрај тоа, кинеската забрана затвори голем, обновлив извор на електрична енергија за криптовалутите.
Три нивоа на штета
Имајќи ја оваа информација на ум, истражувачите од Ново Мексико одлучија да ја проценат просечната климатска штета предизвикана од производството на Биткоин. Климатската штета е комбинација од два фактори: емисиите на стакленички гасови од еден и т.н. социјалните трошоци за климатските промени од друга страна.
Авторите на студијата направија три теста – и биткоин ги падна сите.
Прво, истражувањата покажаа дека биткоин прави сè поголема и поголема штета со текот на времето, а не помалку (како што би се очекувало од полека созревачката индустрија).
Второ, поради природата на потребите за енергија, производството на биткоин може да предизвика климатска штета што е дури и поголема од вредноста на валутата. Ова се случи само во 2021 година, по забраната за рударство во Кина, но истражувачите известуваат дека во текот на изминатите пет години, Биткоинот прави повеќе од половина од својата вредност 30 проценти од времето, полошо од која било штетна индустрија освен јаглен.
Трето, просечната климатска штета на секој долар биткоин е околу 35 центи, односно оваа криптовалута произведува 35 проценти од климатските штети во однос на сопствената вредност. Во ова, тоа е помеѓу производството на говедско месо (33 отсто) и бензин (41 отсто), а далеку над, на пример, одржливите индустрии како што се хидроцентралите (2 отсто) или ветерните електрани (1 отсто).
Истражувачите, исто така, направија проценка – што би се случило ако биткоин постојано добива најголем дел од потребите за енергија од обновливи извори? Резултатот е сè уште далеку од одличен: дури и со над 50 проценти од енергијата од обновливи извори, секој долар од вредноста на Биткоинот би предизвикал 23 центи климатска штета.
Нема решение на повидок
Со други зборови, исклучително е тешко да се претвори доказот за работа во одржлив процес, кога вагата е толку голема. Постои решение за овој проблем: многу криптовалути, вклучувајќи го и етереум, главниот ривал на биткоин, се префрлија на алтернатива – наместо доказ за работа, тие работат на принципот на доказ за влог. Како доказ за влог, идејата за работа како гарант на валидноста е целосно напуштена; наместо тоа, системот по случаен избор им доделува блокови (и валути) на актерите во мрежата, а тоа е потврдено од други актери со нивната улога, т.е. сопственоста на криптовалутите.
Во однос на разликите во безбедноста на мрежата, брзината и ефикасноста, овие два методи се поделени во табори – некои се залагаат за еден систем како подобар, а други за неговиот ривал. Меѓутоа, кога станува збор за побарувачката на енергија, резултатите се недвосмислени: како што е наведено од Фондацијата Ethereum, која го лансираше етереум како валута, преминувањето на доказ за удел претходно оваа година ја намали нејзината потрошувачка на енергија за дури 99,95%.
Решението за биткоин тогаш би требало да биде едноставно – префрлањето на нов метод на валидација би ги решил речиси сите проблеми што ги предизвикува оваа криптовалута кога станува збор за климатските промени. Сепак, се чини дека тоа нема да се случи, барем не во догледно време. Имено, оние кои најмногу би изгубиле од оваа промена – сопствениците на рударски машини – имаат огромен удел во одржувањето на сегашната состојба. Од друга страна, многу корисници на биткоин, исто така, имаат идеолошко оправдување за доказ за работа – тие тврдат дека докажувањето на влогот води до консолидација со текот на времето, бидејќи оние со поголем удел ќе имаат предност во потврдувањето на трансакциите.
Но, дури и ако се појави консензус во таа огромна мрежа на интереси наречена биткоин за транзицијата кон доказ за удел, што е големо НО – тој процес, како фундаментална инфраструктурна промена, најверојатно ќе трае со години, ако не и со децении. Во меѓувреме, климатските штети од влијанието на биткоинот најверојатно ќе продолжат да растат, со очигледно, високо ефективно решение кое останува на хоризонтот засега.