Сем Бенкмен-Фрид, основачот на криптоменувачницата FTX се најде на насловната страница на Forbes и Fortune, најголемите бизнис списанија во светот. Колапсот на неговата крипто-империја ја отвори Пандорината кутија на сомнителни деловни практики, не само во неговите компании, туку и на целиот криптопазар.
Криптовалутите се неодамнешен феномен и криптопазарот сè уште се развива, и сè на сè е речиси целосно нерегулиран. Регистрирани се компании, акциите на некои од нив котираат на берзите, разни традиционални инвестициски фондови инвестираат во криптовалути, но законски сѐ е уште во сивата зона.
Никој со сигурност не знае како ќе се регулира криптопазарот, а со оглед на тоа дека е доволно интегриран за криптоменувачниците (Coinbase) и компаните за „рударење“ биткоини (Rio Blockchain) да котираат на берзата, веројатно и треба да се регулира.
Многу пари и недостаток на регулатива се плодна почва за измамниците. Мислењата за деловните практики на некои компании на криптопазарот се различни, но сигурно е дека околу него се собрале многу голем број ситни измамници.
Тие измамуваат милиони луѓе на посложени и помалку сложени, традиционални и иновативни начини. Како што самиот криптопазар рапидно растеше во последните две години, така расте и бројот на измами.
Крипто-измамите се нова форма на финансиска измама
Пред каква било инвестиција преку трети лица, треба внимателно да проверите дали одредена страница е веќе пријавена некаде како лажна и дали некаде може да се потврди дека е легитимна. Крипто-измамите се само нова форма на финансиски измами, кои наместо традиционални (fiat) пари, инвестирање во акции, фондови и слично нудат инвестирање во криптовалути.
Затоа, слични правила на претпазливост важат за традиционалното вложување пари, исто како што измамниците користат слични методи. Луѓето се уште поранливи околу криптовалутите бидејќи знаат малку за тоа, а поради недостаток на регулативи, заштитата е многу помала отколку со традиционалните финансиски измами.
Иако вистинските крипто инвестициски фондови ветуваат и релативно високи приноси на инвестицијата, барем во споредба со традиционалните финансии, ветувањето за навистина високи приноси треба да биде главниот сигнал дека се работи за измама. Ако за кратко време се вети многу голем профит, не треба да верувате. Начинот на кој се врши крипто-измама во голема мера се преклопува со други финансиски измами, но исто така има и свои особености.
Измами преку лажни веб-страници и апликации
Измамниците често се обидуваат да создадат лажни сајтови и апликации, кои имитираат вистински криптоменувачници, крипто-фондови и „паричници“. Тие обично имаат слични, но малку различни имиња на домени од веб-страниците што се обидуваат да ги имитираат. Тие изгледаат многу слични на легитимните локации, што го отежнува нивното разликување.
Понекогаш лажни апликации се наоѓаат на Google Play и Apple App Store, па луѓето ги доживуваат како легитимни. Контрола се врши редовно, така што тие брзо се бришат, но не доволно брзо за да се елиминира штетата. Една таква апликација, Poloniex, беше инсталирана од десет илјади луѓе на нивните мобилни телефони пред да биде отстранета.
Тоа е инаку вистинска криптоменувачница и има своја апликација, но измамниците направија лажна апликација која го копира изгледот и името, па многу луѓе ја преземаа таа лажна апликација, верувајќи дека тоа е апликација на вистинска криптоменувачница.
Измами со лажно претставување
Сепак, наједноставниот и најчестиот метод на измама е лажното претставување. Измамниците контактираат со жртвите преку мобилни телефони, социјални мрежи, е-пошта или комуникациски мрежи како што е WhatsApp, претставувајќи се како инвестициски менаџери.
Често тврдат дека самите заработиле милиони на криптовалути, што треба да биде првиот сигнал дека се работи за измама, бидејќи зошто некој кој веќе заработил милиони би контактирал со непознати луѓе за да инвестираат туѓи пари со мала (за милионер) провизија.
Измамниците бараат надомест однапред, а потоа едноставно престануваат да се јавуваат. Во зависност од проценката колку пари можат да извлечат од жртвата, ваквите измами може да траат со месеци или да бидат еднократни. Се бараат податоци за лична идентификација, со тврдење дека се користат за пренос или депонирање средства, со што се добива пристап до банкарската и другите сметки на жртвата.
Phishing измами
Друг стар метод на измама, кој е модифициран само за потребите на криптовалутите, е таканаречената Phishing измама. Станува збор за кражба на идентитет и лични податоци од луѓе на кои им се испраќаат лажни пораки, најчесто преку е-пошта и СМС пораки.
Ваквите измами ја наведуваат жртвата да кликне на линк до лажна веб-локација, каде што може да се украдат податоци од компјутерот или да вметне шпионски софтвер во компјутерот и мобилниот телефон, програма која краде информации од уредот на жртвата и ги испраќа до измамникот. Тие може да се претставуваат како познати компании, како што е Amazon, банки или дури и владини институции.
Phishing измамите се многу популарни и немаат никаква врска со криптовалутите освен ако жртвата ги има во својот „паричник“. Оние кои се нови во светот на криптовалутите често се невнимателни и на тој начин го губат својот „паричник“ каде што ги чуваат криптовалутите.
Rug pull измами
Rug pull е вид на измама што е директно поврзана со криптовалутите, иако слични методи на измама постоеле и порано. Во овој тип на измама, група измамници создаваат нов токен/криптовалута и користат широка и агресивна маркетинг кампања за да ги убедат луѓето да ја купат. Штом износот вложен во токенот ќе стане доволно голем, измамниците повлекуваат сè од базенот за ликвидност на децентрализираната менувачница, што брзо го прави безвреден.
Штом цената е доволно висока, измамниците можат или да ги продадат своите токени по висока цена (уништувајќи ја ликвидноста во процесот) или целосно да ги украдат сите средства на инвеститорот преку т.н. паметни договори.
Позната е измамата преку токенот Squid Game, кој беше лансиран за да ја искористи популарноста на јужнокорејската Netxlix серија. Цената на токенот скокна од само 0,01 на над 2856 долари за една недела, а за само десет минути скокна од 628 на 2.856 долари. Тогаш креаторите на токенот ги продадоа сите свои токени, заработувајќи 3,4 милиони долари и исчезнаа.
Вредноста на токенот е вештачки „надуена“ по глобалниот успех на истоимената серија, а според најавите би требало да може да се користи во компјутерска игра која ќе се прави врз основа на серијата Squid Game.
Пазарот на криптовалути е почва за измами
Криптовалутите забележаа огромен раст во 2021 година, па не е изненадување што бројот и вредноста на измамите вртоглаво пораснаа. Според истражувањето на Федералната трговска комисија на САД (FTC), таа година биле украдени 680 милиони долари во различни измами на пазарот на крипто.
680 милиони долари загуби од измами поврзани со крипто биле пријавени до 2021 година и 329 милиони долари во првите три месеци од 2022 година. Ова значи дека, одржувајќи го нивото од првите три месеци, во 2022 година вкупната загуба од крипто-измами би требало да достигне повеќе од 1,3 милијарди долари. Главните платформи каде се случуваат измами се Instagram (32 отсто), Facebook (26 отсто), WhatsApp (9 отсто) и Telegram (9 отсто).
Крипто измамите се засноваат на лажни ветувања за лесна заработка, заедно со лошото разбирање на жртвата за тоа што се криптовалути. Измамниците ги убедуваат жртвите во брзи и големи поврати на нивните инвестиции, но тие одат директно на банкарската сметка на измамникот ако тоа е инвестиција во обични пари, или на неговиот паричник со криптовалути ако жртвата ги инвестира своите криптовалути.
Веб-страниците и апликациите за лажни инвестиции и дозволуваат на жртвата да гледа како расте „инвестицијата“, но кога ќе се обидат да го наплатат наводниот принос, од нив се бара да испратат повеќе криптовалути или fiat пари како компензација, а на крајот нема ништо.
Многу различни измами, важно е да ги знаете главните
Постојат многу различни измами околу криптовалутите, но во принцип тие не се разликуваат од измамите со финансиски инвестиции. Дури и rugg pull измамите се само крипто варијација на инвестициските измами во кои се собираат финансиски средства за одредена деловна активност, а по одредена собрана сума исчезнуваат „претприемачите“ и компанијата згаснува, заедно со средствата на инвеститорите. .
Иако криптовалутите се релативно нова работа, тие се соочуваат со истите проблеми како и остатокот од финансискиот пазар. Многу термини кои станаа популарни во крипто заедницата во последниве години, како што се „fallout“, „bank run“, мечки и бикови, деривати, „futures“, „hedging“ и слично, се копирани од традиционалните финансии и економија.
За разлика од финансиските пазари, кои се меѓу најрегулираните од сите, пазарите на криптовалути се главно целосно слободни. Оваа слобода има своја привлечност и свои награди, но носи големи ризици. Еден од овие ризици е тоа што нуди плодна почва за измамниците. Постојат многу видови на измами и важно е да се биде свесен за најчестите.