Костарика во која површинското ископување е забрането, стана светски лидер во екстракција на тешки метали како литиум, но не од земјата, туку од стари батерии.
Фабриката за рециклирање Фортех е основана пред речиси три децении во градот Картаго, 27 километри од главниот град Сан Хозе, а вработените ја нарекуваат „урбан рудник“.
Во последните шест години, нивниот главен фокус беше екстракција на литиум од батерии на полнење кои секојдневно се користат во бројни електронски уреди како што се мобилни телефони, лаптопи, електрични автомобили и соларни панели.
Секоја година во светот се фрлаат милиони батерии. Иако куќиштето на батеријата се разградува во период од 100 години, многу отровните метали содржани во него никогаш не се разградуваат.
Фортек најде „златен рудник“ во екстракција на тешките метали од батериите, а истовремено пуштајки и на нашата планета појас за спасување.
Сега знаеме дека тоа не е отпад. Знаеме дека тоа е ресурс што може повторно да се користи, изјави за AFP Гилермо Переја, извршен директор на Fortech. Важно е да се скршат парадигмите, додаде 54-годишниот Переја, кој со синот Франциско (25) смислиле нов метод за вадење метали од потрошени батерии.
На светот му треба кружна економија која рециклира скапоцени примарни материјали наместо да зема сосема нови, рече тој.
Бело злато
Ископувањето на литиум често се изведува под услови кои се штетни за животната средина, работниците и локалното население. Но, во Фортек, целиот литиум доаѓа од 1.500 тони потрошени батерии кои се фрлаат во Костарика секоја година, објасни менаџерот на проектот Франциско Переја.
Искористените батерии се собираат во трговски центри, продавници за електроника или продажни салони за електрични автомобили.
Литиумот го нарекуваат „бело злато“ или „нафта на 21 век“, а во последните години неговата цена експлодира на светскиот пазар. Во ноември 2020 година вредноста на литиумот беше 5.700 долари за тон, а во септември 2022 година неговата вредност се искачи на 60.500 долари по тон поради зголеменото производство на електрични автомобили.
Сепак, погоните за производство на литиум трошат милиони литри вода и можат да бидат штетни за животната средина. Но, кога литиумот се извлекува од рециклирани батерии, само една четвртина од јаглеродниот диоксид што ја загрева планетата се испушта во споредба со директното ископување на литиум, тврди Хенри Прадо, хемичар во Фортек.
Рециклирањето ја спасува планетата од загадување на животната средина предизвикано од „заедничкиот метод на фрлање“ на литиумските батерии, кои обично едноставно се фрлаат, додаде Хенри Прадо.
Според Американското хемиско здружение, само пет проценти од сите литиум-јонски батерии во светот се рециклираат, тврди Американското хемиско друштво.
Пионери
Во Фортек, искористените батерии се ставаат на подвижна лента што ги носи до уништувач. На овој начин, отпадот се претвора во мешавина од кобалт, никел, манган и литиум, позната како „црна маса“.
Овие метали сочинуваат околу 57 проценти од секоја батерија, а остатокот се бакар, алуминиум, пластика и железо, кои исто така се рециклираат.
Фортек нема технологија за да ги одвои поединечните метали од „црната маса“, па потоа ја продаваат на фабриките во Европа за да го завршат процесот и да ги произведат батериите.
Германската агенција за развој (ГИЗ) тврди дека Фортек ја претворила Костарика во „латиноамерикански пионер за новата проценка на искористените литиумски батерии“.