Големиот хадронски судирач е изграден во кружен тунел долг 27 километри, под границата на Швајцарија и Франција. Ги забрзува протоните и другите субатомски честички речиси до брзината на светлината, а потоа се судира со нив за да ги реконструира условите што постоеле дел од секундата по големата експлозија.
Користејќи ја машината, инаку најголемиот судирач на честички во светот, Хигсовиот бозон е откриен во 2012 година, речиси 50 години откако физичарот Питер Хигс од Универзитетот во Единбург и неговите колеги го теоретизираа неговото постоење.
По откривањето на Хигсовиот бозон, судирачот не учествувал во откривањето на некои нови закони на физиката. Некои од тајните на универзумот што научниците сакаат да ги откријат со користење на такви машини се природата на темната материја и темната енергија, зошто материјата преовладува над антиматеријата и дали постојат други димензии.
Уште во 2019 година, Церн направи планови за нова машина, Future Circular Collider (FCC). Машината ќе вреди 20 милијарди долари, би требало да има домет од 90 до 100 километри и треба да се судри со честички со максимална енергија од 100 тераелектронволти (TeV). Тековниот најголем сударач постигнува енергија од 14 TeV.
Во петокот, Советот на Церн расправаше за полугодишен преглед на физибилити за проектот, пишува Гардијан. Ако сѐ оди според планот, организацијата ќе бара одобрение за започнување на проектот во рок од пет години, а тие се надеваат дека машината треба да биде завршена до 2040 година.
Професорката Фабиола Џаноти, директорка на Cern, рече: „Доколку се одобри, FCC ќе биде најмоќната алатка некогаш направена за проучување на законите на природата во најмал размер и со најголема енергија. Целта е да се одговори на некои од најфасцинантните прашања во фундаменталната физика, што водат до разбирање на нашиот свет“.
Доколку проектот биде одобрен, тој ќе се реализира во две фази. Во првите експерименти ќе се судрат со електрони, а во експериментите со кои треба да започнат во 2070-тите ќе се судрат со протони. Поради зрачењето што ќе го произведе, машината ќе треба да биде поставена двојно подлабоко од нејзиниот претходник.
Проектот има бројни критичари. Сер Дејвид Кинг, поранешен советник за наука на британската влада, рече дека трошењето милијарди на оваа машина би било несовесно кога светот се соочува со сериозни проблеми како што се климатските промени. Други научници веруваат дека физичарите треба да се фокусираат на проучување на квантната физика.