Магнетното поле на Земјата драматично се сменило пред нешто повеќе од 40.000 години. Сега група научници од Данска и Германија си поиграле со толкувањето на податоците собрани од мисијата Swarm на Европската вселенска агенција (ЕСА) и врз основа на нив создале звучен приказ од настанот. Записот делува како застрашувачки татнеж.
Промени во минатото
Геомагнетните полови на Земјата историски ги заменувале своите позиции во просек на секои 200.000 до 300.000 години. Овие пресврти предизвикале нарушувања во заштитата на животот на Земјата од космичкото и сончевото зрачење, кое го пружа магнетното поле.
Пресврт пред 41.000 години
Последниот пресврт на магнетните полови на Земјата се случил пред околу 40.000 години. Тоа беше т.н настан на Лашамп, во кој немало целосно и трајно превртување на магнетните полови. Било краткотрајно и делумно – во него половите ги менувале местата, но по околу 250 години се вратиле во првобитната положба. За време на овој настан, магнетното поле на Земјата ослабело на само 5% од неговата вообичаена јачина, дозволувајќи поголема количина на космички зраци да навлезат во атмосферата. Магнетното поле останало во необична ориентација околу 440 години.
Иако не било толку долготрајно како целосните пресврти, тој настан предизвикал последици како зголемена изложеност на радијација, промени во климатските услови и можно исчезнување на некои видови. Имено, се шпекулира дека глобалните климатски промени предизвикани од него, би можеле да се поврзат со исчезнувањето на мегафауната во Австралија, со промените во човечката употреба на пештерите, а можеби дури и со исчезнувањето на неандерталците.
Нагаѓања за неизбежен пресврт
Иако не постои јасна прогноза за тоа кога ќе се случи следниот пресврт, некои научници шпекулираат дека тој можеби веќе е во тек, бидејќи магнетното поле моментално слабее, особено во регионот на Јужен Атлантик. На можната неизбежна замена укажува и вртењето на северниот магнетен пол, кој во последните векови се движи многу побрзо од порано – од 1900 година се движел за повеќе од 1.100 километри. Во моментов се движи од канадскиот Арктик кон Сибир, со брзина од околу 55 километри годишно.
Сепак, не е сигурно дали сето тоа ќе доведе до неминовен пресврт на половите.
Во новата креација, европските геонаучници го мапираа т.н настан на Лашамп и го претставиле користејќи природни звуци, како што се крцкање на дрво и удирање на карпи. За таа цел, тие комбинирале сателитски податоци, со докази за движењето на линиите на магнетното поле на Земјата. Резултатите, собрани од Техничкиот универзитет во Данска и Германскиот истражувачки центар за геонауки, звучат значително поинаку од сè што сте слушнале досега (видео подолу).
Зошто е важно магнетното поле на планетата?
Земјиното магнетно поле, кое е предизвикано од кружното движење на течните метали во неговото загреано јадро, се протега на десетици до стотици илјади километри во вселената и го штити животот на нашата планета, со одбивање на соларните и космичките честички кои инаку би се разредиле или би се раздувале во атмосферата, како што му се случило на Марс. Имено, пред околу 4 милијарди години, Црвената планета го изгубила своето глобално магнетно поле, додека нејзиното јадро се ладело, дозволувајќи му на соларниот ветер постепено да ја соголува нејзината атмосфера, правејќи ја студена, сува и непријатна за живот.
Повремено менување на половите
Линиите на геомагнетното поле во моментов формираат затворени јамки,кои се движат географски од север кон југ над површината на Земјата, а потоа од југ кон север длабоко во планетата. Меѓутоа, повремено се случува ова поле случајно да се сврти. Ако тоа се случи денес, нашите компаси насочени кон север ќе се свртат кон Јужниот пол.
Земјините магнетни полиња се менуваат поради нестабилност во протокот на стопено железо и метали од никел во надворешното јадро, што предизвикува промени во создавањето на магнетното поле преку процесот геодинамо. Во овој процес, турбулентните струи можат да го променат правецот на циркулација и да предизвикаат нерамномерност на магнетното поле и евентуално целосно враќање на поларитетот на магнетните полови. Овој процес не е моментален, туку трае илјадници години.
Траги од настанот Лашамп
Како научниците знаат кога имало промена на полот во далечното минато?
Трагите од таа ротација останале запишани во мраз, лава, остатоци од дрвја и седименти. Имено, драстичното слабеење на геомагнетното поле овозможило значително повеќе космички зраци да навлезат низ атмосферата на Земјата.
Според студијата објавена претходно оваа година, за време на настанот Лашамп, мразот и морските седименти зачувале изотопски траги од ова зголемено сончево бомбардирање, а нивоата на изотоп берилиум-10 се удвоиле.
Овие изменети атоми се создаваат кога космичките зраци реагираат со нашата атмосфера, јонизирајќи го воздухот и уништувајќи ја озонската обвивка.
-Разбирањето на овие екстремни настани е важно за нивното појавување во иднина, предвидување на вселенската клима и проценка на нивните ефекти врз животната средина и Земјиниот систем – објаснила геофизичарката Сања Пановска од Германскиот истражувачки центар за геонауки.
Од 2013 година, соѕвездието на сателитот Swarm на Европската вселенска агенција ги мери магнетните сигнали од јадрото на Земјата, обвивката, кората, океаните, јоносферата и магнетосферата, за да можеме подобро да го разбереме геомагнетното поле на Земјата и да ги предвидиме неговите флуктуации.
