Како настанал животот е прашање кое отсекогаш балансира меѓу догмата и науката, а одговорот би можеле да го добиеме само ако од неживи градежни блокови сами направиме супа од која би исползела некоја суштество, или барем ако направиме прва синтетичка жива клетка.
Дали со тоа би навредиле некоја повисока сила поради имитирање на нејзиното создавање е исто така контроверзно прашање кое создава поделби во општеството, но научниците ширум светот веќе долго време се занимаваат со обидите за создавање синтетички живот, без да обрнуваат внимание на некои негативни ставови на дел од луѓето кои сметаат дека науката не треба да се занимава со тоа.
Во Холандија, либерална и отворена држава која нема многу проблеми со догмите и предрасудите, започната е истражувачка програма BaSyC (Building a Synthetic Cell), насочена кон создавање на автономна, саморепродуцирачка синтетичка клетка со пристап „одоздола нагоре“, односно интеграција на молекуларни градежни блокови.
Проектот започна во септември 2017 година, а претставува заеднички напор на 17 раководители на тимови со искуство во физика, хемија и биологија кои работат за 6 холандски истражувачки институции: Delft University of Technology, Groningen University, Radboud University Nijmegen, Vrije Universiteit Amsterdam, Wageningen University и AMOLF Institute.
Холандската влада првично вложи 17 милиони евра во проектот за истражување, а сега преку фондот Gravitation на Министерството за образование, култура и наука на Холандија, во соработка со холандската организација за научни истражувања (NWO) и истражувачките институции кои учествуваат во проектот, вложи уште 40 милиони евра во програмата EVOLF (Evolving living cells from lifeless molecules), за да им помогне на научниците во создавањето на целосно синтетички форми на живот.
Во својот истражувачки план научниците наведуваат дека конечната цел на програмата BaSyC е да се создаде ентитет сличен на животот кој може самостојно да расте, да пренесува информации и да се дели.
Замислената синтетичка клетка базирана на везикули, мали внатреклеточни, мембрански обвиени „ќесички“ кои складираат или пренесуваат супстанции, ќе треба да има три основни функционалности или модули: клеточно напојување, односно способност за производство на точна количина на преносници на енергија и молекуларни градежни блокови, обработка на ДНК, односно способност за препишување, преведување и дуплицирање на информациите кои ги пренесува ДНК, и делба на клетки, односно способност за физичко делење на две нови клетки.
Производството на материјали треба да биде компатибилно со ограничувањата на волуменот, површината и обликот на растечката везикула, и стапката на раст. Репликацијата на ДНК мора да биде усогласена со времето на делба на клетките, а просторните знаци треба да бидат поставени за да се обезбеди правилна распределба на генетскиот материјал.
Како последен услов, синтетичката клетка мора да биде автономна. Сите протеински компоненти кои ќе ги обезбедат „машините“ за извршување на основните функции на крајот мора да бидат кодирани на еден геном кој го контролира и реплицира самата синтетичка клетка.
За да го постигне наведеното, BaSyC се фокусира на 6 истражувачки линии: математичко и компјутерско моделирање на системи, полнење на клетки, обработка на ДНК, делба на клетки и просторна и временска интеграција кон автономијата на синтетичката клетка.
Преку овие истражувачки линии поминуваат низа меѓусебно поврзани проекти на кои постари и помлади членови на програмата соработуваат во различни групни комбинации.
Дополнително, вклучена е сеопфатна истражувачка линија за филозофија, етика и јавна расправа која се занимава со можниот општествен импакт од евентуалната реализација на синтетичката клетка.
„Во текот на проектот ќе размислуваме за филозофските аспекти, етичките дилеми како и општествените можности поврзани со создавањето на синтетичкиот живот, ќе ја подигнуваме свеста кај нашите истражувачи за овие теми и активно ќе се вклучиме во јавната расправа,“ наведува BaSyC на својата веб-страница.
Научниците веруваат дека до целосно синтетичка форма на живот би можеле да стигнеме во следните 10 години.
