Астрономите за првпат успеаја да го забележат моментот на формирање на планетарен систем и ги видоа првите траги од она што еден ден ќе прерасне во планети, додека се формираат околу млада, далечна ѕвезда.
Тоа е најраната фаза од формирањето на планетите што некогаш е забележана и дава увид во тоа како можеби изгледал нашиот Сончев систем кратко по првото запалување на сонцето.
„Иако досега видовме знаци на формирање планети, раст на ситни зрна прашина во нешто поголеми зрна, во случајот на овој систем сме сведоци на уште поран чекор: формирање на цврсти материјали што ќе станат тие мали зрна“, рече професорката Мерел ван т Хоф, коавторка на новата студија за „Би-би-си Саенс Фокус“ (BBC Science Focus).
„Тоа е како истражувач кој ја проучува човечката еволуција, и кој видел само мали деца, а сега гледа бебе за првпат.“
Овој „бебешки“ планетарен систем се развива околу млада ѕвезда позната како HOPS-315, оддалечена 1.300 светлосни години од Земјата. Се смета дека оваа ѕвезда наликува на нашето Сонце во неговите најрани фази во многу аспекти, што ја прави совршен кандидат за откривање индиции за тоа како се формирал Сончевиот систем – и на крајот на Земјата.
Младите ѕвезди како HOPS-315 се опкружени со топли дискови од гас и прашина, познати како протопланетарни дискови. Првично, овие дискови се толку топли што елементи како силициум и железо, основните градежни блокови на планетите, се во гасовита состојба. Како што дискот се лади, тие почнуваат да кондензираат во цврсти материи.
Доказите од античките метеорити во нашиот сончев систем сугерираат дека првиот цврст материјал што кондензирал од овие дискови бил кристален минерал што содржи силициум моноксид (SiO).
Користејќи го вселенскиот телескоп Џејмс Веб (JWST) и Големиот милиметарски/субмилиметарски низ Атакама (ALMA), меѓународен тим научници откри присуство на силициум моноксид во гасовита форма и во новоформирани кристални минерали околу HOPS-315. Ова силно укажува дека процесот на стврднување штотуку започнал.
„Овие први мали парчиња минерали што ги гледаме сега ќе се соберат и ќе формираат „камчиња“ – парчиња карпа со големина на нокт“, вели професорката Мелиса Меклур, водечки автор на студијата.
„Кога доволно од нив ќе се акумулираат и ќе се приближат, тие можат спонтано да се распаднат под сопствената гравитација и да формираат тела со големина на астероид. Овие тела подоцна се судираат и формираат ембрионални планети, потоа целосни карпести планети, па дури и јадра на гасни џинови како Јупитер.“
Тимот планира да продолжи да го набљудува HOPS-315, како и да бара други системи во оваа најрана фаза од планетарната еволуција.
Но, не очекувајте да гледате како се формира планета во реално време. Како што забележа ван Хоф, „Процесот на еволуција на дискот трае стотици илјади години“.
