Група научници од Универзитетот во Кембриџ објавија истражување кое зборува за реконфигурација на невронските патишта во човечкиот мозок низ текот на животот.
Истражувањето, објавено во вторник во списанието Nature Communications, објаснува како овие структури се организирани со текот на времето и идентификува пет „возрасти“ на човечкиот мозок – односно пет различни периоди на неврален развој.
Авторите, група научници од Универзитетот во Кембриџ (Велика Британија), заклучиле дека клучните промени во овој распоред на невронски мрежи се случуваат околу 9., 32., 66. и 83. година од животот.
Откако ги споредиле мозоците на повеќе од 3.800 луѓе на возраст од нула до 90 години, користејќи МРИ скенирање што ги мапира невронските врски, научниците идентификувале четири клучни пресвртници што го означуваат почетокот и крајот на стареењето на мозокот.
Откритието е значајно, особено имајќи предвид дека начинот на кој е поврзан мозокот е тесно врзан со невролошки, ментални и развојни нарушувања.
„Со разбирање на овие клучни пресвртници, можеме подобро да разбереме на што е мозокот најосетлив во различни возрасти. Колку повеќе знаеме за очекуваните промени во мозочните врски низ животот, толку подобро можеме да ја разликуваме здравата и типична промена од знаците на нешто што е поврзано со болест или нарушување“, објаснува авторката на студијата, Алекса Мосли.
Првата пресвртница што ја идентификувале истражувачите се случува околу деветтата година. До тогаш, велат тие, детскиот мозок поминува низ „консолидација на невронската мрежа“, каде што најактивните синапси опстануваат, а се зголемуваат и сивата маса (која ги содржи невроните) и белата маса (составена од врски).
На крајот на оваа прва фаза од детството – што се поклопува со почетокот на пубертетот – мозокот доживува радикална промена во своите когнитивни способности, како и во социоемоционалниот и бихејвиоралниот развој.
Втората идентификувана фаза, која авторите ја нарекуваат „адолесценција“, го опфаќа периодот од деветтата до 32-та година. Во овој период, организацијата на сите невронски врски останува повеќе или помалку константна – целата мрежа станува порафинирана, а врските поефикасни.
Но тоа што оваа втора фаза трае до триесеттата година не значи дека мозокот до тогаш е адолесцентен, појаснува Сандра Довал, професорка на Меѓународниот универзитет Ла Риоха.
Во разговор за веб-страницата SMC Шпанија, таа објаснува дека „студијата идентификува кога се менуваат обрасците на реорганизација на мозочните врски, а не кога мозокот созрева, старее или опаѓа во функционална смисла“.
Всушност, авторите истакнуваат дека „преминот во зрелоста е под влијание на културни, историски и општествени фактори“, што го прави овој процес повеќе зависен од контекстот отколку од биологијата.
Најсилната промена
На 32-годишна возраст, истражувачите од Кембриџ идентификувале уште една пресвртница – најсилната промена во организацијата на невронските мрежи во животот на една личност, велат тие.
Тоа се поклопува со врвот на созревање на белата маса – претходни студии веќе покажале дека поврзаноста на мозокот го достигнува својот максимум на почетокот од триесеттите, а промените во архитектурата на невронската мрежа, кои дотогаш се случувале брзо, почнуваат да се забавуваат. Оваа „возраст на мозокот“ е најдолга фаза и трае од 32. до 66. година.
„Овој период на стабилност на мрежата одговара и на плато во интелигенцијата и личноста“, се согласуваат авторите.
Научниците истакнуваат дека постои уште една пресвртница околу 66. година, која се поклопува со значаен пад во здравјето и когнитивните функции во земјите со висок приход.
Навистина, од оваа возраст натаму може да почнат да се појавуваат деменција или хипертензија, кои се поврзани со когнитивен пад и забрзано стареење. Оваа почетна фаза на стареење трае до 83. година.
Отприлика на таа возраст, се случува последната од пресвртниците што ги идентификувале истражувачите од Кембриџ, означувајќи го почетокот на завршната фаза на мозокот. Иако признаваат дека податоците за оваа фаза се ограничени, тие забележуваат дека различните области на мозокот имаат се поголеми потешкотии во комуникацијата.
И покрај тоа, научниците истакнуваат дека овие граници не треба да се гледаат како „строги“.
„Разликата помеѓу созревање и стареење е релативно произволна. Дополнително, важно е да имаме предвид дека студијата се фокусира само на поврзаноста на мозокот – не анализира како когнитивните аспекти како учење, меморија или решавање проблеми се менуваат во текот на овие фази“, истакнува шпанскиот научник Рафаел Ромеро Гарсија.
